Polinezya Neresi? 

Polinezya, Büyük Okyanus'ta binlerce adaya yayılmış bir kültürdür.

Bugünkü Büyük Okyanus'un ortasında Hawaii, Yeni Zelanda ve Paskalya Adasının oluşturduğu üçgen dahilinde bulunan tüm adaları kapsayan antik medeniyetin adıdır. 

Günümüzde var olmamakla beraber, Dünyanın ilk deniz keşiflerinin yapıldığı coğrafya olması nedeniyle, araştırmacılar için önemli bir yere sahiptir. 

Başlarda kültürünün yok sayıldığı, Avrupalı sömürgecilerin getirdiği hastalıklar sonucu nüfusunun büyük çoğunluğunun yok olduğu Pasifik Okyanusunundaki ada halklarının tümüne verilen isimdir Polinezya. 

Gizemli bir geçmişi vardır. İlk zamanlar kökenlerinin Doğu Asya kıyılarından geldiği söylendi. Ancak son yıllarda Kuzey Amerika'dan Büyük Okyanusu geçerek Pasifik Bölgesindeki adalara yerleştikleri tezi daha sağlam bir yer edindi.  

Atalarının, salda ağacının kütüklerinden yaptıkları sallarla Büyük Okyanusu geçerek Pasifik adalarına yerleştiği tahmin ediliyor. Hatta bu ilkel sal ile bu yolculuğun yapılabileceğini kanıtlayan bir grup Norveçlinin hikayesine de yer vereceğim. 

Nasıl veya neden bu kadar geniş bir alana yayıldılar sorusunun cevabını ise kültürel yaşamlarında buluyoruz.

Kaynaklar:

* Dünyanın Çehresini Değiştiren Seyahatler / Peter Aughton

* Kayıp Medeniyetler

Pasifik Yol Haritası

Takımadalar

Polinezyalılarda yazı olmadığı için kılavuzların bugünkü anlamda bir yol haritası yoktu. Bütün rota ve hız değişikliklerini hatırlaması gerekirdi. 

Bu noktada kılavuzun işini kolaylaştıran iki unsur vardı: 

• Yeni Zelanda, Hawaii ve Paskalya Adası dışında Polinezya içindeki hiç bir yolculuk,  kuş uçuşu 500 km’den daha uzun değildi. 
• Okyanus üzerinde aşağı yukarı 50 km’lik bir görüş vardı. Bu da adaların arasındaki boşlukları bayağı kısaltıyordu. Belirli bir adayı bulmaları gerekmiyordu. Bir ada zincirini bulmaları yeterliydi. 

Bir grup takım adananın birbirlerine konumları 

Kılavuz Kimdir? WAYFINDER Ne Demek

Kılavuz (Wayfinders)

Kılavuz,  Polinezya'nın yetenekli halkının sonsuz maviliklerde yol bulma sanatını icra eden usta kaptanlarına verilen isimdir.

Kılavuzlar, Polinezyalıların Pasifik Okyanusundaki keşiflerinde anahtar rol oynadılar. Binlerce adanın birbirine bağlanmasını sağlayan aralarındaki ticareti mümkün kılan yolbulucular oldu. 

Kılavuzlar beş altı yaşlarında seçilirler. Ve seçildikten sonra kılavuz olana kadar eğitim verilir. Çocuklar adaların farklı yerlerinde suda oynamaya bırakılırlar ve suyun hareketlerini öğrenmeleri sağlanır. Havayı, yıldızları, dalgaları takip etmeyi öğrenirler. 

Kılavuz, karanlıkta bile teknenin etrafındaki denizin, otuz iki farklı şekilde kabardığını hissedebilir. Bunun önemi dalga şekline göre nerede olduğunu bilebilmesidir. Her adanın kendine özel dalga şekli vardır ve kılavuz bu dalga şekillerini parmak izi gibi ayırt edebilir.

Okyanusun derinlerindeki akıntıları da izleyebilir. Hava ve denizdeki tüm değişiklilere karşı hassastır. Teknenin pupasında bazen günlerce oturur, gerçek anlamda uyumaz.

Evet. Yukarıda saydığım tüm bu özellikler Antik Polinezyalıların özellikleriydi. Çok uzun zaman kültürel imhaya maruz bırakıldıkları için, yeni araştırmalar ile haklarında bilgi sahibi olabiliyoruz. 

 Onlardan biriyle devam edelim. Adı Nainoa Thompson. Çağdaş yol bulucu (Wayfinder) Nainoa Thompson, atalarının rehberlik yeteneğini tekrar diriltmeye çalışan bir Hawaii'li. Hokule'a ismini verdiği Polinezya kanosu ile hiç bir modern alet olmadan Pasifik'te antik yolu takip ederek yolculuk yaptı. Başlarda çok destek alamasa da sonrasında törenlerle ve coşkulu bir kalabalık ile karşılandı.  Thompson, yaşayan son kılavuzdan kısa bir süre eğitim almayı başardı. Sonra da kendisi gibi Polinazya Kültürünü canlandırmak isteyen bir kaç kişiye eğitim vermeye başladı. 

Hokule'a isimli tekne ise Hawaii'nin ilk resmi devlet hazinesi olarak kabul edildi.  

Kılavuzların yanı sıra Polinezya kültüründe önemli yeri olan bir diğer unsur Polinezya Katamaranıdır. Bu konuya ayrı bir yazıda değineceğim.

 

The story of the polynesian wayfinders

  

Polinezya Kültürü

 Polinezya'da Kültürün Aktarımı

İlk Polinezya yerleşimcilerinin Pasifik okyanusuna MS 500 civarı geldiği tahmin ediliyor. 

İkinci göç dalgasının da MS 1100 yıllarında yaşandığına dair kanıtlar bulundu . 

Yazıyı bilmiyorlardı. Sözlü kültürel mirasa sahiptiler.

Polinezyalılar

Yazı yokken kültür nasıl aktarıldı?

Birbirlerinden binlerce deniz mili uzaklıkta olmalarına rağmen hepsi, ortak dil Polinezce'nin lehçelerini konuşuyordu. 

Polinezyanın her adasında bulunan bilgeler, şiirsel tarih eğitimi ile kültürün nesilden nesile aktarılmasını sağladı. 

Bu bilgeler, adaya ilk gelişten itibaren tüm şeflerin adını sıralıyordu. Belleklerini de düğümlü halatlar ile taze tutarlardı.