Polinezya Neresi? 

Polinezya, Büyük Okyanus'ta binlerce adaya yayılmış bir kültürdür.

Bugünkü Büyük Okyanus'un ortasında Hawaii, Yeni Zelanda ve Paskalya Adasının oluşturduğu üçgen dahilinde bulunan tüm adaları kapsayan antik medeniyetin adıdır. 

Günümüzde var olmamakla beraber, Dünyanın ilk deniz keşiflerinin yapıldığı coğrafya olması nedeniyle, araştırmacılar için önemli bir yere sahiptir. 

Başlarda kültürünün yok sayıldığı, Avrupalı sömürgecilerin getirdiği hastalıklar sonucu nüfusunun büyük çoğunluğunun yok olduğu Pasifik Okyanusunundaki ada halklarının tümüne verilen isimdir Polinezya. 

Gizemli bir geçmişi vardır. İlk zamanlar kökenlerinin Doğu Asya kıyılarından geldiği söylendi. Ancak son yıllarda Kuzey Amerika'dan Büyük Okyanusu geçerek Pasifik Bölgesindeki adalara yerleştikleri tezi daha sağlam bir yer edindi.  

Atalarının, salda ağacının kütüklerinden yaptıkları sallarla Büyük Okyanusu geçerek Pasifik adalarına yerleştiği tahmin ediliyor. Hatta bu ilkel sal ile bu yolculuğun yapılabileceğini kanıtlayan bir grup Norveçlinin hikayesine de yer vereceğim. 

Nasıl veya neden bu kadar geniş bir alana yayıldılar sorusunun cevabını ise kültürel yaşamlarında buluyoruz.

Kaynaklar:

* Dünyanın Çehresini Değiştiren Seyahatler / Peter Aughton

* Kayıp Medeniyetler

Kılavuz Kimdir? WAYFINDER Ne Demek

Kılavuz (Wayfinders)

Kılavuz,  Polinezya'nın yetenekli halkının sonsuz maviliklerde yol bulma sanatını icra eden usta kaptanlarına verilen isimdir.

Kılavuzlar, Polinezyalıların Pasifik Okyanusundaki keşiflerinde anahtar rol oynadılar. Binlerce adanın birbirine bağlanmasını sağlayan aralarındaki ticareti mümkün kılan yolbulucular oldu. 

Kılavuzlar beş altı yaşlarında seçilirler. Ve seçildikten sonra kılavuz olana kadar eğitim verilir. Çocuklar adaların farklı yerlerinde suda oynamaya bırakılırlar ve suyun hareketlerini öğrenmeleri sağlanır. Havayı, yıldızları, dalgaları takip etmeyi öğrenirler. 

Kılavuz, karanlıkta bile teknenin etrafındaki denizin, otuz iki farklı şekilde kabardığını hissedebilir. Bunun önemi dalga şekline göre nerede olduğunu bilebilmesidir. Her adanın kendine özel dalga şekli vardır ve kılavuz bu dalga şekillerini parmak izi gibi ayırt edebilir.

Okyanusun derinlerindeki akıntıları da izleyebilir. Hava ve denizdeki tüm değişiklilere karşı hassastır. Teknenin pupasında bazen günlerce oturur, gerçek anlamda uyumaz.

Evet. Yukarıda saydığım tüm bu özellikler Antik Polinezyalıların özellikleriydi. Çok uzun zaman kültürel imhaya maruz bırakıldıkları için, yeni araştırmalar ile haklarında bilgi sahibi olabiliyoruz. 

 Onlardan biriyle devam edelim. Adı Nainoa Thompson. Çağdaş yol bulucu (Wayfinder) Nainoa Thompson, atalarının rehberlik yeteneğini tekrar diriltmeye çalışan bir Hawaii'li. Hokule'a ismini verdiği Polinezya kanosu ile hiç bir modern alet olmadan Pasifik'te antik yolu takip ederek yolculuk yaptı. Başlarda çok destek alamasa da sonrasında törenlerle ve coşkulu bir kalabalık ile karşılandı.  Thompson, yaşayan son kılavuzdan kısa bir süre eğitim almayı başardı. Sonra da kendisi gibi Polinazya Kültürünü canlandırmak isteyen bir kaç kişiye eğitim vermeye başladı. 

Hokule'a isimli tekne ise Hawaii'nin ilk resmi devlet hazinesi olarak kabul edildi.  

Kılavuzların yanı sıra Polinezya kültüründe önemli yeri olan bir diğer unsur Polinezya Katamaranıdır. Bu konuya ayrı bir yazıda değineceğim. 

 

The story of the polynesian wayfinders

  

Polinezyayı Kim Keşfetti? Keşke Hiç Gelmeselerdi

Polinezyalılar

" Polinezyalılar bu adalar krallığında kendi hallerinde yaşarlarken biz soluk benizliler buraya bir elimizde İncil, ötekinden barut ve alkolle gelmiştik. " Thor Heyerdahl 

Polinezyayı kim keşfetti? James Cook? yoksa başka bir Avrupalı mı? 

Ya da hiç keşfedilmeseydi ve Polinezya kültürü bu kadar hızlı yok olmasaydı. 

Polinezyalılar öylece adalarda duruyorlardı ve Avrupalılar onları mı keşfetti? Yoksa ganimet arayışındaki modern dünya büyük ve hızlı gemileri sayesinde çılgınca bir yarışa girdi de bu yarış esnasında bulduğu her yeniyi kendine keşif mi kabul etti? 

Avrupa'dan ayrı olarak tüm eski dünya kıtalar arası deniz ticareti ile birbirine bağlı iken, saldırgan şekilde tüm limanları ele geçiren medeniyetten uzak Avrupalıları kaşif olarak mı nitelendirmeliyiz? 

Kendinden önceki tüm kuralları yok sayan, oluşumunda hiç katkısının olmadığı denizcilik kültürünü hiçe sayarak yüzlerce Doğu Afrikalı saygın tüccarı gemilere dolduran ve denizin ortasında diri diri yakan açgözlülere mi medeniyet tanımı yapılmalı? 

Polinezya Yelkenlisi - Hokule'a - Hawaii'nin ilk devlet hazinesi

Polinezya Yelkenlisi: Pasifik Yolculuk Kanosu

    Polinezyalıların çift yelkenli, çift gövdeli kanolarını tanımlamak için kullanılan terimdir.

    18. yy’ın sonlarında İngiliz Kaptan James Cook notlarında, kendi gemisiyle gittiği iki fersaha karşılık, Polinezya kanolarının üç fersah yol aldığını yazar.

    Hokule'a : Polinezya Kültürünün Simgesi

    Hōkūleʻa ismi verilen Polinezya yelkenlisi bir grup Hawaii'li tarafından son Polinezya yelkenlisinin görülmesinden 600 yıl sonra, 1975 yılında tasarlandı.

    Günümüz katamaranlarının öncüsü sayılan tekne on sekiz metre uzunluğunda ve altı metre genişliğindedir. Derin denizlerde yol alırken ağırlığı on bir tona yakındır. Aslına uygun şekilde tamamen ahşap ve ip kullanılarak inşa edilmiştir. Teknenin üzerindeki her şey iplerle bağlıdır ve kullanılan ipin uzunluğu sekiz km'den fazladır.

Alıntı Resim: Hokulea resmi sitesinden.

    Hokule'a Neyi Değiştirdi?

    Hōkūleʻa denize açılmadan önce Polinezyalılar’ın okyanusa açıldığını kimse kabul etmiyordu. İmkansız görünüyordu. Taştan aletlerle yapılan teknede pusula, sekstant ve harita olmadan haftalarca akıntılara ve hakim rüzgarlara karşı nasıl yol alınabilirdi? Ama belli ki böyle yapmışlardı.

    1975 yılında, Hawaii'den Rapa Nui'ye yapılan deniz yolculuğu, büyük ses getirdi. Polinezya kültürünün yeniden canlanmasına dair ümitleri yeşertti. Bundan sonra Hokule'a kanosu altı büyük sefer daha düzenledi.

    2000 yılında Hokule'a Hawaii'nin ilk devlet hazinesi olarak ilan edildi.

    Polinezyalılar yolculuğu yolculuk olarak görmezlerdi. Teknenin yerinde durduğuna, adaların ise tekneyi selamlamak için denizden geldiklerine inanırlardı.

    Bir uygarlığın, okyanusun dört bir tarafına yayılmasını sağlayan dehanın eseriydi bunlar.

    Bilim çevreleri Polinezyalıların bilinçli okyanus keşiflerini artık kabul etmiş durumdalar. Bir çok araştırma ve yeni bulgular bu kadim medeniyeti daha iyi tanımamıza imkan sağlıyor. Bu araştırmacıların başında Kolombiyalı Antropolog Edmund Wade Davis geliyor. Davis birçok kitap, belgesel ve konferans ile kaybolan medeniyetler hakkında bizi aydınlatmaya devam ediyor.

Alıntı

Kaynaklar:
- Hokule'a.com Resmi Web Sitesi
- Kaybolan medeniyetler serisi - National Geography

Yolbulucular - Nainoa Thompson - Wayfinders

Polinezya'da Sosyal Hayat

 

Yazının başında belirtmek gerekir ki, Avrupalılar eliyle bu kültür geride hiç bir iz bırakmama gayretiyle yok edilmeye çalışılmıştır. 

    Günümüzde Antik Polinezya Medeniyetine dair elde kalan efsaneler ve kısıtlı kalıntıların yanı sıra, 1970'lerden itibaren araştırmacıların yoğun çalışmaları sonucu elde edilen veriler sayesinde sevindirici gelişmeler yaşanmaktadır.  

    Polinezyalılar ile ilgili yazılı kaynaklar, Avrupalıların Büyük Okyanus keşifleri ile başlar. Daha derin araştırmalar için ilk basamak kaşiflerin bu seyahatlerdeki notları olmuştur. 

   Deniz Ulaşım ve Ticaret Sistemleri 

    Sosyete adalarına ilk ayak basan Avrupalılar, Polinezyalıların mükemmel bir deniz ulaşım sistemine sahip olduklarını gördüler. Civardaki adaları gösteren haritalara sahiptiler ve kum üzerinde çevre adaları taşlar ile gösterebiliyorlardı. 

    

    1769’da Kaptan James Cook’un tanıştığı Polinezyalı kılavuz, 4200 km2 genişlikteki bir alandaki tüm büyük takım adaları kum üzerinde çakıllarla göstermesini biliyormuş. 

James Cook, Markiz Adaları halkının, Tahuata halkının dilini anladığına, ama iki halkın arasında 1500 km mesafelik bir okyanus olduğuna dikkati çekmişti.  

Tüm bunlar bilinçli bir yayılmanın işaretiydi.

    Yeni Zelanda'ya giden kaşifler, bir Polinezya yerlisinin Yeni Zelanda yerlisi ile rahatlıkla  konuşabildiğini gördüler. Aralarında binlerce km mesafe olan iki ada için bu olağandışı bir durumdu. Dil uyumu aralarındaki köken birliğinin en açık göstergesiydi. O dönemde Yeni Zelenda'yı bulmak, denizcilikte çok gelişmiş olanların başarabileceği bir işti. 

    Denizcilik konusunda epey bir aşama kaydetmiş olan Polinezyalılar ve Melanezyalıların seyahatleri, keşifler tarihinin en erken dönemlerine denk gelir. Asıl memleketleri olan adalardan çok uzaklarda, yeni yerleşim yerleri kurarlar. Aynı döneme rast gelen Avrupa'da ise denizciler, kıyıdan uzaklaşmanın uğursuzluğuna inanarak yaşıyorlardı. 

    

    Polinezyalılar denizde yönlerini tayin edebilmek için yıldızlardan yararlandılar. Pasifik Okyanusu onların evreniydi. 

    Yazılı kültürleri olmadığı halde, okyanus ticaretinde çok ileriydiler. İhtiyaçları için farklı adalara seyahatler düzenleyip, sonrasında yaşadıkları adaya geri dönüyorlardı.

    Polinezya'da Sınıf Sistemi

    Polinezya’da çok katı bir sınıf sistemi vardı. Toplum içinde yükselmenin tek yolu yeni bir dünya keşfetmekti.

Polinezya Uygarlığı iki temel üzerine kuruluydu. 

1. ŞEF: Yetkisi, ihtiyaç fazlası yiyeceği kontrol altında tutma ve dağıtma kabiliyetine bağlı olan kişi.

2. RAHİP: Yetkisi, ruhlar dünyasını yönlendirme ve günümüzdeki TABU kelimesinin kökeni olan TAPU, yani toplumun gizli kurallarını ihlal edenleri cezalandırma kabiliyetine bağlı olan kişiydi. 

Polinezya Medeniyetinin Avrupalılarca Yok Edilişi

Avrupalılar’ın ilk gelişlerinden itibaren getirdikleri hastalıklar adadan adaya yayılarak 300 binlik Polinezya nüfusunun %90’ını yok etti.

Nüfusun tükenmesi tarımın da çöküşüne sebep oldu. Tarımın çöküşü, yetkisi yiyeceği kontrol etme kabiliyetine bağlı olan Şef’in gücünü yok etti. Daha sonraları Avrupalılar’ın getirdiği hastalıklara bağışık olan Misyonerler geldi. Ve Tapu’yu ihlal ettiler. Ama cezalandırılmadıkları için bu da Rahipler’in gücünü yok etti. Böylece tek bir nesilde Polinezya Uygarlığı çöktü. Onların dilinde Avrupalı denizci ile zührevi hastalık aynı kelimeyle ifade edilir. 

Kaynak: 

    * Dünyanın Çehresini Değiştiren Seyahatler / Peter Aughton 

Polinezyalılar Kimdir? Kökenleri ( 1 )

 Polinezyalılar Kimdir? Polinezyalıların Kökeni?

Asagida okuyacağınız kronolojinin çoğu bir avuç insanin çabalarıyla  çürütülmüştür. Bu kişi #ThorHeyerdahl 'dır. 

Polinezyalıların, Büyük Okyanus göçü yazının icadından daha eskidir. Onların keşifleri, kıyı adaları ile sınırlı değildi. Büyük Okyanus'u geçip Paskalya Adası'na ulaşmış ve burada bir topluluk kurmuş olmaları, ciddi bir başarı örneğidir.

    Polinezyalıların Göç Yolu Kronolojisi:

• MÖ 50 Binler: Hint-Pasifik halklarının, Endonezya takımadalarından, Kuzey Avustralya'ya göç etmesi sonucu, Avustralya Kıtası yerleşime açıldı. Bu halkların şimdiki Aborjinlerin ataları olduğu varsayılır. 

• MÖ 10 Binler: Endonezyalılar, Bismarck Adaları ile Solomon Adalarına ulaştılar.

• MÖ 1200'ler : Fiji, Tonga, Vanuatu ve Yeni Kaledonya adaları yerleşime açıldı. Bu adaların sakinleri bugün Malenezyalı olarak adlandırılır. 

• MÖ 1. yy : Sosyete Adaları yerleşime açıldı.

• Sosyete adalarından sonra Tuamotu ve Markiz Adaları, Polinezya ırkına mensup halklarca yerleşime açıldı. Bundan sonra Polinezyalılar, Büyük Okyanus boyunca olağanüstü seyahatler düzenleyeceklerdir. 

• MÖ 440 yılı: Paskalya Adasının yerleşime açılması. Buraya yerleşenlerin Tubai ya da Sosyete Adalarından geçerek gelen Polinezyalılar olduğu düşünülür. 

    Polinezyalılar, Büyük Okyanus'ta üç büyük göç hareketi gerçekleştirdi.

1. Hawaii Adalarının keşfi
2. Paskalya Adası'nın keşfi
3. Yeni Zelanda'nın keşfi (MÖ 1150 yılı)

Kaynak: 

    * Dünyanın Çehresini Değiştiren Seyahatler / Peter Aughton